Recenzja: “Skazane. Historie prawdziwe”
Katarzyna Borowska, Anna Matusiak-Rześniowiecka

Kobiety osadzone w areszcie na Grochowie zabierają głos. Katarzyna Borowska i Anna Matusiak-Rześniowiecka oddają do rąk czytelników zbiór wywiadów “Skazane. Historie prawdziwe”, książkę poruszającą, pełną osobistych historii.

Kim są bohaterki wywiadów “Skazane. Historie prawdziwe”?

Autorki zadbały o to, by dobór rozmówczyń był bardzo różnorodny. Skazane są więc w różnym wieku i mają rozmaite wykształcenia, doświadczenia, życiowe ścieżki. Są matkami, żonami, konkubinami, córkami, kochankami. Niektóre skazano po raz pierwszy, inne mają w papierach recydywę. Część z nich odsiaduje stosunkowo krótkie wyroki, ale nie brak i tych, które nieprędko powrócą do życia na wolności. Przestępstwa, za które je osądzono, mają bardzo różny charakter.

Magda kradła, by mieć na narkotyki. Halinę skazano za fałszerstwo. Aneta dostała osiem lat za usiłowanie zabójstwa. Marta, w przypływie emocji, pobiła na śmierć mieszkającą po sąsiedzku staruszkę. Wanda, matka ośmiorga dzieci, odsiaduje wyrok za zamordowanie jednego z nich, choć ona sama twierdzi, że noworodek zaginął. Danusia spędzi w więzieniu pięć lat, skazana za rozbój i obrót narkotykami.

Przez wiele historii przewija się jednak wiele podobnych motywów. Wśród nich są trudne dzieciństwo, narkotyki czy alkohol jako początek drogi, która doprowadziła bohaterki do więzienia. Ponadto znajdziecie tu bardzo zbliżone refleksje na temat życia za kratami. Choć niejedno bohaterki dzieli, to także wiele je łączy.

Jak wygląda życie w więzieniu dla kobiet?

Katarzyna Borowska i Anna Matusiak-Rześniowiecka rozmawiały z dwunastoma więźniarkami. Padają pytania o charakter przestępstw, o życie przed ich popełnieniem, ale także, a może przede wszystkim, o to jak żyje się za kratami.

Tym, co łączy więźniarki, jest bez wątpienia niewiara w resocjalizację (zgodnie przyznają, że ona właściwie nie istnieje) oraz przekonanie, że za kratkami nie ma szans na prawdziwą przyjaźń i zaufanie.

Skazane opowiadają o swojej codzienności, o tym jak układają się relacje w celi, za czym tęsknią, czego się obawiają, jakie mają plany na przyszłość. Mówią o ludziach, ale i o Bogu, o utraconej i odzyskanej wierze (zaskoczyło mnie to, jak istotny okazał się ten temat dla pytających). Przyznają, że choć przysługują im widzenia intymne, władze więzienne nie wyrażają na nie zgody z obawy o ciąże i że relacje homoseksualne kwitną za kratami w najlepsze. Zwracają uwagę na to, że mimo wyroków, wciąż są ludźmi i tak chciały by być traktowane.

Czy warto przeczytać “Skazane”?

Co byś chciała powiedzieć czytelnikowi? – pytają autorki Izę, 43-latkę z pięcioletnim wyrokiem za rozbój i obrót narkotykami. Chcę ci powiedzieć, żebyś nigdy w siebie nie wątpił, ale bardzo uważnie rozpatrywał wszystkie swoje kroki, odpowiada kobieta, która niemal całe swoje dorosłe życie jest uzależniona od ciężkich narkotyków. Pod koniec rozmowy dodaje jeszcze: Chciałabym pokazać, że my nie jesteśmy takie, jak ludzie o nas myślą. To jest tak, że społeczeństwo często wystawia nas poza nawias. Oczywiście są różne nasze działania i decyzje. Trzeba mieć świadomość, że wszystko, co się w życiu wydarzyło, przyprowadziło nas tu. Ale to nie znaczy, że my nie chcemy ze sobą nic robić. Nie można stosować uogólnień.

I to właśnie jest tutaj ważne, ta próba sportretowania kobiet, które z różnych przyczyn trafiły do szufladki ludzi wykluczonych. Szufladki, w której tak naprawdę może znaleźć się każdy z nas. Inna rzecz, że ta próba nie kończy się w stu procentach sukcesem. Kolejne rozmowy opierają się na podobnych, bardzo krótkich pytaniach. Trochę zabrakło mi tu bardziej indywidualnego podejścia do rozmówczyń oraz mocniejszego skupienia się na pogłębieniu portretów rozmówczyń i motywów ich działań.

Nie wiadomo, na ile opowiadane historie mają pokrycie w rzeczywistości, więc trzeba na nie spojrzeć z pewną dozą nieufności. Autorki nie oceniają więźniarek i, jak same przyznają, nie konfrontują opowieści z faktami. Pozwalają się wygadać bohaterkom, czasem angażują w rozmowy na tyle, że nie poprzestają na zadawaniu pytań.

Zbiór wywiadów “Skazane. Historie prawdziwe” zdaje mi się niezłym wstępem do zgłębiania tematu lokatorek polskich więzień. Po nim warto sięgnąć po reportaż “Skazane na potępienie” Ewy Ornackiej, kawał solidnej, reporterskiej roboty. Jedna z byłych więźniarek, Beata Krygier, opowie Wam swoją historię. A także kilka innych, nie mniej fascynujących.